Ekosistem sağlığı kavramının çevre sağlığı yöntemi için önemi nedir?
Ekosistem sağlığı kavramı çevre sağlığına ekolojik yaklaşım için anahtar öneme sahiptir. Her ne kadar ekolojistler insansız ekosistemlerin (göller, ormanlar, tundralar vb.) sağlığını saptamak, değerlendirmek ve tedavi yöntemlerine karar vermek için geliştirmiş olsalar da, insan sağlığını etkileyen çevre sorunlarına yaklaşımda da bu yöntemin temel unsurları önem taşır:
Bunların başında ekosistemde yer alan bireyin sağlığını ekosistemdeki diğer bireylerden (diğer türler yada aynı türün diğer bireyleri) ayrı görmeyen bütüncül yaklaşım gelir. Bu yaklaşımın önemi insanı ve yaşadığı çevreyi bütüncül bir sistem olarak görmesidir, yoksa tek taraflı kaynak akışıyla tanımlanan bir üretim bandı değil. İnsan sağlığı içinde yaşadığı ekosistemin toplam sağlığını tehlikeye atan yöntemlerle korunamaz.
Denge ve kararlılığın vurgulanması önemlidir. Denge ancak etkileşimin ve sistemin olduğu yerde söz konusudur. Bu yaklaşım insanı çevresindeki doğadan ayrı gören bir anlayışla taban tabana zıttır.
Dengenin insan ‘lehine’ bozulduğu kentsel çevrede ortadan kalkan kararlılık ancak daha da yapay önlemler alınarak korunmaya çalışılır. Daha fazla sentetik doğa ise daha büyük çevre sorunlarına ve insan sağlığına yönelik yeni ve bilinmeyen tehditlere neden olur.
Çeşitlilik ve karmaşıklığa atfedilen önem çevre sağlığı yaklaşımında her zaman göz önünde bulundurulmalıdır. Ekosistemin çeşitliliğini ortadan kaldırarak, genetik havuzu ortadan kaldırarak, tür saflaştırılması yoluyla daha sağlıklı bir çevre yaratılmaz.
Bataklıkların kurutulması, büyük ekosistemleri sular altında bırakarak yok eden barajların yapılması yada genetik değiştirilmiş tohumlarla mono kültür tarımı yapılması gibi örnekler çeşitliliğin ortadan kaldırılmasının ekosistem ve insan sağlığına yapacağı olumsuz etkiler açısından ele alınabilir.
Esneklik insan organizmasını incelerken de gördüğümüz, çok iyi bildiğimiz bir özelliktir. Organizma dış uyaranlara karşı bir noktaya kadar uyum sağlama, yanıt üretme ve kendini savunma yeteneğine sahiptir. Aynı şey bir üst karmaşıklık düzeyindeki ekosistemler, hatta en üst karmaşıklık düzeyindeki biyosfer ve ekosfer için de geçerlidir.
Hatta Gaia teorisi ekosferin sonsuz bir esnekliğe sahip olduğunu öne sürer. Ekosistem sağlığı için olduğu kadar insan sağlığı için de önemli olan bu esneklik kapasitesini zorlayacak düzeyde bir dış etkinin ortaya çıkmamasıdır. Gen havuzunun daralması anlamına da gelen çeşitliliğin azalması da esnekliği, yani uyum kapasitesini azaltır.
Sürdürülebilirlik belki de tüm ekolojiyi özetleyen bir kavram olarak görülebilir. Doğanın, ekosistemin bütününden en küçük canlının yaşamına kadar sürdürülebilir olması hedeflenmelidir.
Ekosistem sağlığı kavramı çevre sağlığına ekolojik yaklaşım için anahtar öneme sahiptir. Her ne kadar ekolojistler insansız ekosistemlerin (göller, ormanlar, tundralar vb.) sağlığını saptamak, değerlendirmek ve tedavi yöntemlerine karar vermek için geliştirmiş olsalar da, insan sağlığını etkileyen çevre sorunlarına yaklaşımda da bu yöntemin temel unsurları önem taşır:
Bunların başında ekosistemde yer alan bireyin sağlığını ekosistemdeki diğer bireylerden (diğer türler yada aynı türün diğer bireyleri) ayrı görmeyen bütüncül yaklaşım gelir. Bu yaklaşımın önemi insanı ve yaşadığı çevreyi bütüncül bir sistem olarak görmesidir, yoksa tek taraflı kaynak akışıyla tanımlanan bir üretim bandı değil. İnsan sağlığı içinde yaşadığı ekosistemin toplam sağlığını tehlikeye atan yöntemlerle korunamaz.
Denge ve kararlılığın vurgulanması önemlidir. Denge ancak etkileşimin ve sistemin olduğu yerde söz konusudur. Bu yaklaşım insanı çevresindeki doğadan ayrı gören bir anlayışla taban tabana zıttır.
Dengenin insan ‘lehine’ bozulduğu kentsel çevrede ortadan kalkan kararlılık ancak daha da yapay önlemler alınarak korunmaya çalışılır. Daha fazla sentetik doğa ise daha büyük çevre sorunlarına ve insan sağlığına yönelik yeni ve bilinmeyen tehditlere neden olur.
Çeşitlilik ve karmaşıklığa atfedilen önem çevre sağlığı yaklaşımında her zaman göz önünde bulundurulmalıdır. Ekosistemin çeşitliliğini ortadan kaldırarak, genetik havuzu ortadan kaldırarak, tür saflaştırılması yoluyla daha sağlıklı bir çevre yaratılmaz.
Bataklıkların kurutulması, büyük ekosistemleri sular altında bırakarak yok eden barajların yapılması yada genetik değiştirilmiş tohumlarla mono kültür tarımı yapılması gibi örnekler çeşitliliğin ortadan kaldırılmasının ekosistem ve insan sağlığına yapacağı olumsuz etkiler açısından ele alınabilir.
Esneklik insan organizmasını incelerken de gördüğümüz, çok iyi bildiğimiz bir özelliktir. Organizma dış uyaranlara karşı bir noktaya kadar uyum sağlama, yanıt üretme ve kendini savunma yeteneğine sahiptir. Aynı şey bir üst karmaşıklık düzeyindeki ekosistemler, hatta en üst karmaşıklık düzeyindeki biyosfer ve ekosfer için de geçerlidir.
Hatta Gaia teorisi ekosferin sonsuz bir esnekliğe sahip olduğunu öne sürer. Ekosistem sağlığı için olduğu kadar insan sağlığı için de önemli olan bu esneklik kapasitesini zorlayacak düzeyde bir dış etkinin ortaya çıkmamasıdır. Gen havuzunun daralması anlamına da gelen çeşitliliğin azalması da esnekliği, yani uyum kapasitesini azaltır.
Sürdürülebilirlik belki de tüm ekolojiyi özetleyen bir kavram olarak görülebilir. Doğanın, ekosistemin bütününden en küçük canlının yaşamına kadar sürdürülebilir olması hedeflenmelidir.